Międzynarodowe stosunki polityczne i gospodarcze

obowiązkowe

Istota polityki w stosunkach międzynarodowych.

Problemy regulacji i instytucjonalizacji w stosunkach międzynarodowych.

Spory i konflikty międzynarodowe.

Międzynarodowy ład polityczny.

Bezpieczeństwo i współpraca polityczna w Europie i na świecie.

Polityczne aspekty międzynarodowej aktywności Polski.

I. Elementy teorii międzynarodowych stosunków politycznych i gospodarczych

Przejawianie się zjawisk i procesów politycznych w stosunkach międzynarodowych; typy systemów stosunków międzynarodowych: suzerenne i suwerenne; wzory historyczne i współczesne; kształtowanie się państw narodowych i ich ewolucja. Postrzeganie międzynarodowych stosunków politycznych przez pryzmat tradycji hobbesowskiej, grocjuszowskiej i kantowskiej.

Powstanie i rozwój gospodarki światowej; współczesny handel międzynarodowy i jego znaczenie dla poszczególnych państw; bariery polityczne międzynarodowych stosunków gospodarczych; wybrane międzynarodowe problemy gospodarcze.

Identyfikacja interesu narodowego i racji stanu. Rola interesu narodowego w polityce wewnętrznej i zagranicznej państwa; wpływ racji stanu na polistrategię międzynarodową państwa. Mechanizmy i procesy decyzyjne w polityce zagranicznej. Funkcje polityki zagranicznej; rola służby zagranicznej; metody i środki komunikacji dyplomatycznej; formy współpracy i rywalizacji międzynarodowej państw.

Historyczny proces kształtowania się idei suwerenności; spory o zakres treści suwerenności; suwerenność państw a zasada suwerenności narodu; prawna koncepcja wyłącznej kompetencji państw i suwerennej równości; granice suwerenności; redefinicje i przewartościowania suwerenności państw we współczesnych stosunkach międzynarodowych w kontekście procesów integracyjnych i globalizacyjnych.

II. Bezpieczeństwo w stosunkach międzynarodowych

Rozumienie bezpieczeństwa państw; unilateralne i multilateralne polityki bezpieczeństwa państw; rola sojuszy międzynarodowych. Zagrożenia bezpieczeństwa międzynarodowego; spory i konflikty międzynarodowe; pokojowe załatwianie sporów międzynarodowych.

Zasady Karty NZ i powszechność członkostwa Organizacji; odpowiedzialność ONZ za pokój i bezpieczeństwo międzynarodowe sankcje ONZ; operacje peacekeeping i enforcement po „zimnej wojnie”; walka z terroryzmem; kwestia autoryzacji użycia siły; legalność użycia siły przez organizacje regionalne; prawo rządu do zaproszenia interwencji obcej; charakter prawny i funkcje Organizacji; ocena efektywności ONZ i propozycje reform.

Geneza systemu, struktura, ewolucja; struktury bezpieczeństwa zachodnioeuropejskiego i euroatlantyckiego; przeobrażenia doktrynalno-strukturalne NATO po zakończeniu zimnej wojny.

Geneza procesu paneuropejskiego; przebieg i funkcje KBWE w okresie konfrontacji Wschód – Zachód; Akt Końcowy KBWE i kolejne dokumenty; instytucjonalizacja procesu paneuropejskiego, przekształcenia w latach 90., funkcje OBWE na początku XXI wieku; wyzwania bezpieczeństwa europejskiego związane z migracjami; rola Unii Europejskiej w budowaniu systemu bezpieczeństwa europejskiego.

III. Wyzwania dla ładu międzynarodowego

Historyczne i współczesne procesy samostanowienia. Przewartościowanie prawa narodów do samostanowienia i jego granice. Nacjonalizm jako ideologia integracyjna i zasada polityczna; etnonacjonalizm, nacjonalizm rewanżystowski i rewizjonizm terytorialny, irredenta i separatyzm. Postulaty autonomizacyjne.

Odpowiedzialność Stanów Zjednoczonych za ład międzynarodowy po „zimnej wojnie”; unilateralizm i erozja monocentryzmu USA; wzrost roli Chin; mocarstwowe role Rosji; BRICS; multilateralizm i policentryzm.

Transformacja ładu regionalnego po „zimnej wojnie”; następstwa rozpadu ZSRR i zjednoczenia Niemiec; nowa mapa geopolityczna; afiliacje zachodnie i powrót Rosji do gry mocarstwowej; procesy reintegracyjne w przestrzeni poradzieckiej; fenomen „kolorowych rewolucji”.

Charakterystyka „świata islamskiego”; islam jako doktryna religijna i koncepcja ładu społecznego; fundamentalizm jako źródło ekstremizmu religijnego; islam i konflikty zbrojne; konflikt bliskowschodni; kontrowersje wokół polityki zagranicznej Iranu; „Arabska Wiosna” – aspekty wewnętrzne i międzynarodowe; Państwo Islamskie i samozwańczy kalifat na Bliskim Wschodzie.

IV. Wybrane współczesne problemy międzynarodowych stosunków politycznych i gospodarczych

Tło historyczne kryzysu; Ukraina jako przedmiot rywalizacji między Zachodem a Rosją; konsekwencje kryzysu ukraińskiego dla stabilności ładu międzynarodowego; perspektywy uregulowania konfliktu ukraińsko-rosyjskiego.

Tendencje integracyjne we współczesnej gospodarce światowej; mechanizmy, formy i typy międzynarodowej integracji gospodarczej; ekonomiczny mechanizm ceł w strefie wolnego handlu i unii celnej; efekt kreacji handlu i efekt przesunięcia handlu; przegląd ugrupowań integracyjnych.

- Stanisław Bieleń, Polityka w stosunkach międzynarodowych, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2010;

- Remigiusz Bierzanek, Janusz Symonides, Prawo międzynarodowe publiczne, różne wydania, rozdz. dotyczący pokojowego rozwiązywania sporów.

- Adam Budnikowski, Międzynarodowe stosunki gospodarcze, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2001 i wyd. następne, cz. I, s. 15-31;

- Pierre Buhler, O potędze w XXI wieku, Wydawnictwo Akademickie DIALOG, Warszawa 2014;

- Andrzej Dorosz, Zbigniew Olesiński, Longin Pastusiak (red.), Stosunki międzynarodowe. Teoria i praktyka, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2015, cz. I, s. 15-62;

- Wojciech Góralczyk, Stefan Sawicki, Prawo międzynarodowe publiczne w zarysie, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa, różne wydania, rozdz.: Prawo dyplomatyczne i konsularne;

- Roman Kuźniar, Porządek międzynarodowy. Perspektywa ontologiczna, Wydawnictwo Naukowe SVHOLAR, warszawa 2019;

- Teresa Łoś-Nowak, Polityka zagraniczna – stałe i zmienne komponenty procesu formułowania i realizacji, w: Teresa Łoś-Nowak (red.), Polityka zagraniczna. Aktorzy – potencjały – strategie, Wydawnictwo POLTEXT, Warszawa 2011, rozdz. 2, s. 42-58;

- Katarzyna Marzęda, Międzynarodowe problemy gospodarcze, w: Marek Pietraś (red.), Międzynarodowe stosunki polityczne, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2006, rozdz. 20, s. 469-499;

- Janusz Symonides, Organizacja Narodów Zjednoczonych: geneza, podstawy, cele i zasady funkcjonowania, w: Janusz Symonides (red.), Organizacja Narodów Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2006, s. 20-74;

- Janusz Wiśniewski, Katarzyna Żodź-Kuźnia, Mocarstwa współczesnego świata. Problem przywództwa światowego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2008, r. I, II (USA), III (UE), IV (FR), V (Japonia), VI (ChRL), VII (Indie);

- Ryszard Zięba, Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego. Koncepcje-struktury-funkcjonowanie, wyd. IV poprawione, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2004.

WIEDZA

Zna wybrane zjawiska dotyczące władzy, polityki, administracji oraz prawa związane z domeną międzynarodowych stosunków politycznych i gospodarczych. Rozumie zasady funkcjonowania międzynarodowych organizacji politycznych i gospodarczych (ONZ, OBWE, NATO, MFW, Bank Światowy, WTO, inne). Zdaje sobie sprawę z instytucjonalnych uwarunkowań międzynarodowych stosunków politycznych i gospodarczych.(K_W04)

UMIEJĘTNOŚCI

Potrafi identyfikować przyczyny i przebieg zjawisk dotyczących międzynarodowych stosunków politycznych i gospodarczych. Poprawnie identyfikuje głównych aktorów polityki międzynarodowej oraz ich podstawowe interesy. Posiada umiejętność badania i wyjaśniania roli struktur społecznych, ekonomicznych i kulturowych we współczesnej polityce międzynarodowej.

KOMPETENCJE

Potrafi aktywnie uczestniczyć w debacie publicznej odnoszącej się do zagadnień polityki międzynarodowej. Samodzielnie zdobywa wiedzę na temat bieżących problemów w zakresie międzynarodowych stosunków politycznych i gospodarczych. Docenia możliwości realizacji różnych celów w zakresie polityki międzynarodowej i krajowej (zapobieganie ociepleniu klimatu, zapewnienie bezpieczeństwa na granicach, transformacja energetyczna) poprzez aktywną działalność w organizacjach pozarządowych. Jest świadomy znaczenia współpracy międzynarodowej dla ideału aktywnego i przedsiębiorczego obywatelstwa.(K_K01)

Przedmiot kończy się egzaminem pisemnym Podstawą do zaliczenia przedmiotu jest uczestnictwo w zajęciach oraz pozytywny wynik z egzaminu.