Co można wyczytać ze słownictwa tekstów biblijnych - wybrane zagadnienia z semantyki leksykalnej

ogólnouniwersyteckie

w sali

Przedmiotem zajęć będą rozważania na temat słownictwa tekstów biblijnych, które oryginalnie spisane zostały w hebrajskim, aramejskim i grece. Bazując na współczesnej metodologii językoznawczej analizować będziemy wybrane fragmenty Biblii, starając się dociec znaczenia kluczowych wyrażeń w nich występujących. W ramach zajęć zajmiemy się zarówno semantyką wyrażeń w językach źródłowych, jak i interpretacjami tłumaczy odzwierciedlonymi w przekładach na język polski. Oprócz tego, omówione zostaną wybrane prace z zakresu semantyki leksykalnej tekstów biblijnych, a także wybrane wątki debaty naukowej w tym zakresie.

Biblia to dokument spisany w trzech starożytnych językach – hebrajskim, aramejskim i greckim. Dwa pierwsze, należąc do grupy języków semickich, są niespokrewnione z językami europejskimi, toteż różnią się od nich zarówno w zakresie gramatyki, jak i słownictwa. Bliższy nam geograficznie język starogrecki jest natomiast istotnym źródłem zapożyczeń do języków europejskich, w tym do języka polskiego. Bliskość ta powoduje niekiedy, że znaczenia poszczególnych wyrażeń greckich interpretowane są przez pryzmat podobnych słów w językach nowożytnych. Zauważyć jednak należy, że różne języki odmiennie dzielą spektrum rzeczywistości, co sprawia, że duża grupa słów występujących w Biblii nie może być przetłumaczona każdorazowo za pomocą jednego słowa w języku polskim. W innych przypadkach może z kolei mieć miejsce sytuacja odwrotna, gdy zjawisko opisywane po polsku jednym wyrazem w oryginale ma kilka określeń zróżnicowanych na podstawie kryteriów nieodzwierciedlonych w języku polskim. Istotny jest również fakt, że przez dwa tysiące lat chrześcijaństwa interpretacja tekstów biblijnych pozostawała przede wszystkim domeną duchownych i teologów, co sprawiało, że możliwości interpretacyjne podlegały ograniczeniom doktryny danego wyznania. Przynajmniej od XX. w. słownictwo biblijne zaczęło jednak być przedmiotem zainteresowania językoznawców, którzy analizowali leksykę poszczególnych tekstów w oparciu o współczesne teorie językoznawcze, pomijając w opisie późniejsze warstwy tradycji egzegetycznej. W efekcie przedstawiono szereg nowych interpretacji, znajdując jednocześnie przekonujące wytłumaczenia znaczenia fragmentów, które przez wieki nastręczały trudności interpretacyjnych. W ramach zajęć zapoznamy się z wybranymi pracami z zakresu semantyki leksykalnej tekstów biblijnych oraz prześledzimy niektóre wątki debaty naukowej w tym zakresie. Przede wszystkim jednak analizować będziemy wybrane teksty, starając się dostrzec warstwy znaczeniowe, które mogą pozostać niedostrzeżone podczas lektury głównych przekładów Biblii na język polski.

Barr, James. The Semantics of Biblical Language. Oxford: Oxford University Press, 1961.

Nida, Eugene A. A Componential Analysis of Meaning. Print. Reprint 2015 ed. edition. The Hague: De Gruyter Mouton, 1979.

Peláez, Jesús, i Juan Mateos. New Testament Lexicography. 1st edition. Berlin: De Gruyter, 2018.

Efekty uczenia się

- studenci znają podstawowe założenia metodologiczne analizy słownictwa biblijnego

- studenci są w stanie dokonywać przy pomocy słowników oraz innych narzędzi interpretacji semantycznej wyrażeń występujących w tekstach biblijnych

- studenci mają wiedzę na temat historii badań nad słownictwem biblijnym

- studenci znają podstawowe przekłady Biblii na język polski oraz są w stanie uczestniczyć w dyskusji dotyczącej przyczyn różnic pomiędzy poszczególnymi przekładami

Metody i kryteria oceniania

Aktywność na zajęciach (30%)

Opracowanie i prezentacja na zajęciach wybranego zagadnienia bądź omówienie artykułu (30%)

Egzamin lub krótki esej (40%)