Neurodegeneracyjne choroby mózgu w kontekście zaburzeń mowy i języka

fakultatywne

w sali

Choroby neurodegeneracyjne to grupa wrodzonych lub nabytych postępujących chorób układu nerwowego, w których podstawowym zjawiskiem patologicznym jest utrata komórek nerwowych. W wyniku procesu chorobowego dochodzi do wystąpienia wielu objawów uszkodzeń neurologicznych. W przypadku wielu chorób neurodegeneracyjnych dochodzi także do zaburzeń mowy i języka związanych z upośledzeniem funkcji motorycznych lub utratą pamięci.

CELE KSZTAŁCENIA:

C1

Zaznajomienie słuchaczy z podstawami funkcjonowania układu nerwowego i jego patofizjologią.

C2

Zaznajomienie słuchaczy z technikami służącymi do badania funkcji mózgu.

C3

Zaznajomienie słuchaczy z zaburzeniami mowy i języka występującymi w chorobach neurodegeneracyjnych.

C4

Zwrócenie uwagi słuchaczy na to, że u oprócz leczenia farmakologicznego duże znaczenie w rehabilitacji osób dotkniętych chorobą neurodegeneracyjną ma terapia zajęciowa, w tym terapia logopedyczna.

Zaznajomienie słuchaczy z podstawami funkcjonowania układu nerwowego, jego patofizjologią oraz technikami służącymi do badania funkcji mózgu.

1. Omówienie zaburzeń mowy i języka w wypadku takich chorób neurodegeneracyjnych, jak:

– choroba Alzheimera (ang. Alzheimer’s disease – AD);

– choroba Parkinsona (ang. Parkinson’s disease – PD);

– choroba Wilsona (inaczej: zwyrodnienie soczewkowo-wątrobowe; ang. Wilson’s disease, hepatolenticular degeneration);

– otępienia czołowo-skroniowe (ang. frontotemporal lobar degeneration – FTLD), w tym: choroba Picka (ang. Pick’s disease), wariant czołowy FTLD, wariant skroniowy FTLD, postępująca afazja bez płynności mowy (ang. progressive nonfluent aphasia – PNFA);

– otępienie naczyniopochodne (ang. vascular dementia – VaD);

– otępienie z ciałami Lewy’ego (ang. dementia with Lewy bodies – DLB);

– pląsawica Huntingtona (ang. Huntington’s disease – HD);

– postępujące porażenie nadjądrowe (inaczej: choroba/ zespół Steele’a–Richardsona–Olszewskiego (ang. progressive supranuclear palsy – PSP; Steele–Richardson–Olszewski syndrome);

– stwardnienie zanikowe boczne (ang. amyotrophic lateral sclerosis – ALS);

– zanik wieloukładowy (ang. multiple system atrophy – MSA);

– zespół Tourette’a (ang. Tourette’s syndrome – TS);

– zwyrodnienie korowo-podstawne (ang. corticobasal degeneration – CBD).

2. Językowy wariant AD na tle wariantu klasycznego oraz innych wariantów atypowych choroby Alzheimera.

3. Metody pracy z seniorami z chorobami neurodegeneracyjnymi i tymi ze starzeniem normatywnym.

4. Terapia neurologopedyczna pacjentów z otępieniem typu alzheimerowskiego oraz z otępieniem semantycznym.

LITERATURA OBOWIĄZKOWA

A. Barczak, B. Hintze, Otępienie z ciałami Lewy’ego – kryteria diagnostyczne i leczenie, „Psychiatria po Dyplomie”, 2020, 17(3), s. 38–42.

A. Barczak, B. Hintze, Wczesne rozpoznawanie wariantu behawioralnego otępienia czołowo-skroniowego – perspektywa kliniczna, „Neuropsychiatria i Neuropsychologia” 2022, 17(1–2), s. 16–23.

A. Barczak, Choroba Alzheimera – co powinien wiedzieć lekarz POZ, „Medycyna po Dyplomie”, 2021, 30(6), s. 74–78.

A. Barczak, T. Gabryelewicz, Rozpoznawanie otępienia i postępowanie z pacjentami – rekomendacje, „Aktualności Neurologiczne” 2021, 21(2), s. 65–75.

A. Barczak, W. Wańska, E.J. Sitek, E. Narożańska, B. Brockhuis, J. Sławek, Otępienie z ciałami Lewy’ego – jak rozpoznawać?, jak leczyć?, „Polski Przegląd Neurologiczny”, 2015, 11(3), s. 107–116.

Centrala Narodowego Funduszu Zdrowia, NFZ o zdrowiu. Choroba Alzheimera i choroby pokrewne, Warszawa 2022.

A. Domagała, A. Czernikiewicz, Choroba Alzheimera o wczesnym początku z perspektywy psychiatry i logopedy – na podstawie portretu osoby chorej kreowanego w książce „Motyl” L. Genovy i jej adaptacji filmowej, „Logopedia”, 2019, 48-2, s. 481–496.

A. Domagała, E.J. Sitek, Choroba Alzheimera. Zaburzenia komunikacji językowej, Gdańsk 2018.

A. Domagała, Jak pacjenci z chorobą Alzheimera opisują osoby, miejsca i sytuacje? Charakterystyka trudności w zakresie komunikacji językowej w łagodnej fazie otępienia, „Logopedia”, 2020, 49-2, s. 103–119.

A. Domagała, Jak pacjenci z chorobą Alzheimera opisują osoby, miejsca i sytuacje? Charakterystyka trudności w zakresie komunikacji językowej w umiarkowanej fazie otępienia, „Logopedia”, 2018, 47-1, s. 129–144.

A. Domagała, Narracja i jej zaburzenia w otępieniu alzheimerowskim, Lublin 2015.

A. Domagała, Rozpad sprawności leksykalnych u pacjenta z otępieniem umiarkowanym w chorobie Alzheimera a możliwości komunikowania się z otoczeniem, „Logopaedica Lodziensa”, 2019, 3, s. 45–61.

A. Domagała, Zachowania językowe w demencji. Struktura wypowiedzi w chorobie Alzheimera, Lublin 2007.

T. Gabryelewicz, A. Barczak, M. Barcikowska, Otępienie w praktyce, Poznań 2019.

M. Kielar-Turska, S. Milewski (red.), Język w biegu życia, Gdańsk 2019.

P.P. Liberski, W. Papierz, W. Kozubski, I. Kłoszewska, M.J. Mossakowski, Neuropatologia Mossakowskiego, Lublin 2005.

K. Kluj-Kozłowska, A. Domagała, E.J. Sitek, S. Milewski, B. Brockhuis, D. Wieczorek, P. Lass, J. Sławek, Leksykalne i syntaktyczne aspekty dyskursu narracyjnego u osób z otępieniem z ciałami Lewy’ego i z chorobą Alzheimera, „Logopedia Silesiana”, 2020, 9, s. 18–34.

K. Kluj-Kozłowska, E.J. Sitek, A. Skrzypkowska, E. Narożańska, B. Brockhuis, J. Sławek, A. Domagała, S. Milewski, Progresja zaburzeń językowych i poznawczych u pacjentów z wariantem logopenicznym afazji pierwotnej postępującej – seria przypadków, „Aktualności Neurologiczne”, 2020, 20(3), s. 125–135.

K. Kluj-Kozłowska, E.J. Sitek, B. Brockhuis, D. Wieczorek, P. Lass, J. Sławek, S. Milewski, A. Domagała, Korelaty scyntygraficzne zaburzeń dyskursu w otępieniu z ciałami Lewy’ego, „Logopedia Silesiana”, 2021, 10, s. 18–35.

W. Kozubski, P.P. Liberski (red.), Choroby układu nerwowego, Warszawa 2004.

W. Kozubski, P.P. Liberski (red.), Neurologia. Podręcznik dla studentów medycyny, Warszawa 2006.

J. Krzyżowski, Leksykon psychiatrii i nauk pokrewnych, Warszawa 2010.

M. Mossakowski, Podstawy neuropatologii, Warszawa 1981.

A. Obrębowski (red.), Wprowadzenie do neurologopedii, Poznań 2012.

E.J. Sitek, A. Domagała, Usprawnianie komunikacji słownej w wybranych wariantach choroby Alzheimera: typowym i językowym, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, 2022, 29(2), s. 213–229.

E.J. Sitek, I. Dziembowska, Interwencje niefarmakologiczne w różnych wariantach choroby Alzheimera, „Psychiatria po Dyplomie”, 2022, 19(1), s. 20–25.

EJ. Sitek, B. Hintze, E. Narożańska, B. Brockhuis, Otępienie czołowo-skroniowe: ewolucja kryteriów diagnostycznych i nowości w diagnostyce różnicowej, „Psychiatria po Dyplomie”, 2023, 1.

E.J. Sitek, K. Kluj-Kozłowska, E. Narożańska, Nietypowe zaburzenia mowy i pisma jako wczesne objawy choroby neurozwyrodnieniowej, „Medycyna po Dyplomie”, 2021, 2, s. 42–50.

E.J. Sitek, D. Wieczorek, E. Narożańska, Otępienie semantyczne – znaczenie wywiadu oraz oceny neuropsychologicznej w diagnostyce różnicowej, „Postępy Psychiatrii i Neurologii”, 2009, 18(2), s. 183–187.

A. Szczeklik (red.), Choroby wewnętrzne. Przyczyny, rozpoznanie i leczenie, t. 2, Kraków 2005.

A. Szczeklik (red.), Choroby wewnętrzne: stan wiedzy na rok 2010, Kraków 2010.

A. Szczeklik, P. Gajewski: Interna Szczeklika, Kraków 2017.

W. Tłokiński, S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray (red.), Gerontologopedia, Gdańsk 2018.

E. Wolańska (autor opracowania), A. Wolański (autor opracowania), M. Kielar-Turska (konsultacja psychologiczna), Zestaw prób do badania realizacji kompetencji językowej osób z chorobami otępiennymi. Wersja eksperymentalna (wraz z kluczem), Warszawa 2019.

E. Wolańska, Nowe formy rehabilitacji neurologopedycznej jako odpowiedź na nowe formy farmakoterapii w chorobie Alzheimera, „Poradnik Językowy”, 2017, z. 6, s. 39–52.

E. Wolańska, Zaburzenia funkcji językowych i innych funkcji poznawczych w otępieniu semantycznym, „Logopedia”, 2018, t. 47(2), s. 449–461.

E. Wolańska, Zaburzenia funkcji językowych w chorobach i zespołach otępiennych. Rola i cele logopedii wieku podeszłego, „Poradnik Językowy”, 2015, z. 5, s. 67–82.

E. Wolańska, Zaburzenia komunikacji językowej w klasycznej postaci choroby Alzheimera oraz w jej wariantach atypowych, „Poradnik Językowy”, 2018, z. 5, s. 51–67.

WIEDZA

W1

Zna podstawy patofizjologii układu nerwowego oraz wybranych rodzajów chorób neurodegeneracyjnych ważnych z punktu widzenia (neuro)logopedii.

W2

Posiada wiedzę o chorobach neurodegeneracyjnych mózgu i występujących w nich zaburzeniach mowy i języka.

UMIEJĘTNOŚCI

U1

Umie obserwować, rozpoznawać i opisywać objawy chorób neurodegeneracyjnych mózgu.

U2

Potrafi w oparciu o dane o chorym określić rodzaj zaburzeń (neuro)logopedycznych występujących u osoby z chorobą neurodegeneracyjną.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

K1

Potrafi pracować w zespole oraz przekazuje w sposób zrozumiały dla laików wiedzę z zakresu badań nad układem nerwowym.

K2

Potrafi konstruktywnie komunikować się z pacjentem, jego rodziną oraz zespołem terapeutycznym.

Obecność - obecność jest obowiązkowa (dopuszczalne dwie nieobecności)

Praca na zajęciach- poprawne wykonywanie zadań

Praca samodzielna- przygotowanie prezentacji