Metodyka badań terenowych

obowiązkowe

Przedmiot wprowadza studenta w problematykę badań terenowych/badań etnograficznych, które są kluczowym elementem pracy etnologa. Zajęcia są teoretycznym wprowadzeniem do badań terenowych, połączonym z krótką praktyką i ćwiczeniem zdobywanych w trakcie zajęć umiejętności. Przedmiot nie stanowi całościowego kursu prowadzenia badań terenowych, jest wprowadzeniem do przedmiotu „laboratorium etnograficzne”, który pozwala rozwinąć umiejętności badawcze i stanowi niezbędny wstęp do tego przedmiotu

Celem zajęć jest zapoznanie słuchaczy z historią i specyfiką badań etnograficznych. Główny nacisk zostanie położony na rolę „terenu” i empirii jako wyróżników szczególnych antropologii, pozwalających odróżnić ją od innych dyscyplin zajmujących się kulturą i społeczeństwem. Podczas zajęć zostaną omówione poszczególne metody badawcze oraz istotne problemy, z którymi styka się każdy antropolog pracujący w terenie.

Proponowany podział tematyczny:

Wywiad

Celem zajęć jest zapoznanie słuchaczy z podstawową wiedzą dotyczącą wywiadu etnograficznego traktowanego jako specyficzne narzędzie do pozyskiwania danych etnograficznych. Omówione zostaną różne rodzaje wywiadów oraz sposoby ich prowadzenia. Podczas zajęć poruszone zostaną także praktyczne problemy dotyczące sytuacji wywiadu – rejestrowanie, tworzenie atmosfery itp.

Metoda narracyjna

Celem zajęć jest zapoznanie słuchaczy z metodą opartą na swobodnej narracji rozmówcy. Podczas zajęć słuchacze dowiedzą się o roli narracji w kulturze oraz wadze elementów biografii wplatanej do opowieści.

Obserwacja

Podczas zajęć omówione zostaną teksty teoretyczne, wzbogacone projekcją filmu „Historie kuchenne”. Informacje w nich zawarte oraz notatki sporządzone podczas projekcji filmu posłużą jako podstawa do dyskusji na temat obserwacji uczestniczącej, traktowanej jako podstawowe narzędzie badawcze w antropologii.

Antropolog w terenie

Celem zajęć jest poruszenie problemu obecności badacza w terenie. Główne problemy, których dotyczyć będą zajęcia, to kwestie budowania relacji z rozmówcami, współudział oraz wpływ badacza na grupę i zbierane dane.

Planowanie badań, zbieranie i analiza danych

Podczas zajęć omówione zostaną sposoby rejestrowania i porządkowania danych oraz i analizowania. Celem zajęć jest zwrócenie uwagi słuchaczy na konieczność dokładnego zaplanowania badań, ułożenia projektu oraz jasnego określenia celów naukowo-poznawczych badania.

Etyka w badaniach etnograficznych

Podczas zajęć zostaną poruszone problemy dotyczące etyki prowadzonych badań oraz ich wykorzystywania (publikowania, stosowania). Szczególny nacisk zostanie położony na poszanowanie prawa godności i anonimowości rozmówców. Planowana jest także dyskusja na temat komercyjnego zastosowania badań etnograficznych.

M. Hammerslay, P. Atkinson, Metody badań terenowych, Poznań 2000.

J. Olędzki, Murzynowo. Znaki istnienia i tożsamości kulturalnej mieszkańców wioski nadwiślańskiej XVII-XX, Warszawa 1991.

N. Barley, Niewinny antropolog, Warszawa 1997.

K. Zawistowicz-Adamska, Społeczność wiejska, Łódź 1948.

Sztumski Janusz

1999 Badania terenowe [w:] Wstęp do metod i technik badań społecznych, s. 105-111

Kopczyńska-Jaworska Bronisława

1971 Wywiad etnograficzny [w:] Metodyka etnograficznych badań terenowych, s.59-82, Warszawa

Trzebiński Jerzy (red.)

2002 Narracja jako sposób rozumienia świata, Gdańsk

Podczas zajęć student zapozna się z podstawowymi narzędziami badawczymi stosowanymi w etnologii. Dzięki świadomej lekturze i interpretacji tekstów opanuje wiedzę teoretyczną dotyczącą metod badań terenowych, zapozna się ze sposobami analizowania i interpretowania materiału oraz przygotowywania i realizowania projektu badawczego. Zdobytą wiedzę będzie mógł wykorzystać podczas badań terenowych i analizy zebranego materiału. Uczestnictwo w zajęciach pozwoli także lepiej interpretować i porównywać teksty metodologiczne. Podczas zajęć uczestnicy zostaną również wyczuleni na etyczne aspekty przyszłej pracy badawczej.

Podstawą zaliczenia przedmiotu jest obecność na zajęciach, połączona z aktywnym udziałem i sumiennym przygotowywaniem się. Na koniec semestru osoby uczestniczące zaprezentują refleksje z przeprowadzonych minibadań.