Antropologiczne wymiary śmierci

nieobowiązkowe

Śmierć – jak się czasem powiada – jest sprawą żywych. Z pewnością nie da się jej sprowadzić jedynie do fizycznego aktu umierania. Sposób, w jaki ludzie o niej mówią i ją traktują, jest sprawą kultury i wraz z nią podlega zmianom. To jak ludzie podchodzą do śmierci (zmarłych) zwrotnie mówi też dużo o samej kulturze. Seminarium ma na celu ukazanie różnych postaw wobec śmierci, jak i różnych jej wizerunków i symbolicznych „postaci” w kulturze. W ramach zajęć dyskutowane będą zarówno klasyczne już dziś teksty, jak i nowsze. Chciałbym skorzystać również ze świadectw, jakie niesie film (dokumentalny i fabularny). Przewiduję także teksty ukazujące uwikłanie antropologa, i jego doświadczenia, w możliwość zrozumienia pewnych postaw wobec śmierci, a tym samym wskazujące na trudność w obiektywistycznym mówieniu o niej, czy jej badaniu.

● Wizerunki śmierci. Zagadnienia ogólne

Oblicza śmierci w ludzkiej historii. [Rozmowa z] Emanuelem Le Roy Ladurie [w:] Ch. Chabanis, Śmierć, kres czy początek?, Warszawa 1987, s. 69-79.

M. Vovelle, Historia ludzi w zwierciadle śmierci, w: Wymiary śmierci, wyb. i słowo wstępne S. Rosiek, Gdańsk 2002, s. 33-58.

L.-V. Thomas, Tworzenie tanatologii, w: Wymiary śmierci, wyb. i słowo wstępne S. Rosiek, Gdańsk 2002, s. 11-32.

● Śmierć: Sacrum i profanum

J.-P. Vernant, Śmierć grecka – śmierć o dwóch obliczach, w: Wymiary śmierci, wyb. i słowo wstępne S. Rosiek, Gdańsk 2002.

J. Kristeva, Martwy Chrystus Holbeina, w: Wymiary śmierci, wyb. i słowo wstępne S. Rosiek, Gdańsk 2002.

● Śmierć: Sacrum i profanum 2: Indie (2 spotkania)

R. Gardner, The Forest of Bliss (film)

P. Loizos, Robert Gardner na Taiti albo odrzucenie realizmu, „Kwartalnik Filmowy” nr 33, 2001

● Śmierć: w stronę XX wieku

Ph. Ariès, Śmierć na opak, w: Człowiek i śmierć, Warszawa 1989 [inne tłum.: Śmierć odwrócona, w: Antropologia śmierci. Myśl francuska, Warszawa 1993

G. Gorer, Pornografia śmierci, „Teksty” 1979

● Choroba i śmierć

S. Sontag, Choroba jako metafora, w: tejże, Choroba jako metafora. AIDS i jego metafory, PIW, Warszawa 1999

M. Baranowska, To jest wasze życie, Znak 1994 (2. wyd 2005)

V. Jankélévitch, O eutanazji. Rozmowa z Pascalem Dupontem, w: V. Jankélévitch, To, co nieuchronne. Rozmowy o śmierci, przeł. i wstępem opatrzył M. Kwaterko, PIW, Warszawa 2005

● Choroba i umieranie

Steef Meyknecht, A Hospice in Amsterdam (film dok.)

● Igranie ze śmiercią

M. Leiris, Lustro tauromachii, Gdańsk 1999 + Ten, który igra ze śmiercią [Rozmowa z] Louisem Miguelem Dominguin, [w:] Ch. Chabanis, Śmierć, kres czy początek?, Warszawa 1987, s. 69-79

● Śmierć symboliczna: fotografia i film (2 spotkania)

Dym (film W. Wanga i P. Austeria)

R. Barthes, Światło obrazu, KR 1996

Ch. Metz, Fotografia i fetysz, „Kwartalnik Filmowy” nr 54-55, 2006

S. Sikora, Fotografia. Między dokumentem a symbolem, Świat Literacki, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2004 (rozdział 4 i 5)

● Antropolog i śmierć: przykład pierwszy

R. Rosaldo, Grief and a Headhunter’s Rage, w: Anthropological Theory. An Introductory History, 3rd ed., ed. by R. Jon McGeen i Richard L. Warms, McGraw Hill 2004.

● Śmierć: dawne problemy stale obecne

P. Łoziński, Miejsce urodzenia (film dok.)

Joanna Tokarska-Bakir, Rzeczy mgliste, Pogranicze, Sejny 2004

● Pamiętając Holocaust:

F. Ankersmit, Pamiętając Holocaust: żałoba i melancholia, (w:) tegoż, Narracja, reprezentacja, doświadczenie, Kraków 2005

● Antropolog i śmierć: przykład drugi

M. Jackson, The Prose of Suffering and the Practice of Silence, “Spiritus” 4, 2004, s. 44–59

F. Ankersmit, Pamiętając Holocaust: żałoba i melancholia, (w:) tegoż, Narracja, reprezentacja, doświadczenie, Kraków 2005

Antropologia śmierci. Myśl francuska, wyb. S. Cichowicz, Warszawa 1993

Ph. Aries, Człowiek i śmierć, Warszawa 1989

M. Baranowska, To jest wasze życie, Znak 1994 (2. wyd Świat Książki 2005)

R. Barthes, Światło obrazu, Warszawa 1996

Ch. Chabanis, Śmierć, kres czy początek?, Warszawa 1987

E. Domańska, Diatanaty. Prochy, diamenty i metafizyka obecności, "Czas Kultury" nr 3-4, 2005

G. Gorer, Pornografia śmierci, "Teksty" 1979

M. Jackson, The Prose of Suffering and the Practice of Silence, "Spiritus" 4, 2004, s. 44?59

V. Jankélévitch, To, co nieuchronne. Rozmowy o śmierci, przeł. i wstępem opatrzył M. Kwaterko, PIW, Warszawa 2005

M. Leiris, Lustro tauromachii, Gdańsk 1999

Ch. Metz, Fotografia i fetysz, "Kwartalnik Filmowy" nr 54-55, 2006

R. Rosaldo, Grief and a Headhunter's Rage, w: Anthropological Theory. An Introductory History, 3rd ed., ed. by R. Jon McGeen i Richard L. Warms, McGraw Hill 2004.

S. Sikora, Fotografia. Między dokumentem a symbolem, Świat Literacki, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2004 (rozdział 4 i 5)

S. Sontag, Choroba jako metafora. AIDS i jego metafory, PIW, Warszawa 1999

J. Strauss, After Death, "Diacritics", Vol. 30, no 3, 2000,

M. Taussig, Culture of Terror ? Space of Death. Roger Casement's Putumayo Report and the Explanation of Torture, [w:] P. Rabinow i W. M. Sullivan (eds.), Interpretative Social Science. A Second Look, University of California Press 1987

L.-V. Thomas, Trup. Od biologii do antropologii, Wydawnictwo Łódzkie 1991.

J. Tokarska-Bakir, Rzeczy mgliste, Pogranicze, Sejny 2004

Wymiary śmierci, wyb. i słowo wstępne S. Rosiek, Gdańsk 2002

J. Tokarska, J.S. Wasilewski, M. Zmysłowska, Śmierć jako organizator kultury, "Etnografia

M. L. West, Człowiek, przeznaczenie i śmierć w tradycji indoeuropejskiej, "Konteksty" 2/2006.

Wiedza:

Zrozumienie różnych kulturowych i społecznych kontekstów, w jakich ludzie postrzegają i interpretują zagadnienia związane ze śmiercią.

Znajomość różnych antropologicznych teorii dotyczących śmierci i umierania.

Wiedza na temat różnych praktyk pogrzebowych i obrzędów związanych ze śmiercią w różnych społeczeństwach.

Znajomość różnych kulturowych wierzeń i praktyk dotyczących życia po śmierci.

Umiejętności:

Poszerzenie umiejętności dyskutowania i problematyzowania tematów egzystencjalnie, etycznie i emocjonalnie trudnych i niejednoznacznych.

Zdolność do prowadzenia badań empirycznych na temat kulturowych aspektów śmierci i umierania.

Umiejętność refleksji nad własnymi przekonaniami i postawami wobec śmierci.

Kompetencje społeczne:

Świadomość różnorodności kulturowej i umiejętność szacunku dla różnych wierzeń i praktyk związanych ze śmiercią.

Zdolność do współpracy w grupie i dzielenia się wiedzą i doświadczeniem na temat kulturowych aspektów śmierci i umierania.

Umiejętność komunikacji i wyrażania się w sposób zrozumiały dla różnych odbiorców na temat kulturowych aspektów śmierci i umierania.

Zdolność do refleksji nad własnymi przekonaniami i postawami wobec śmierci oraz otwartość na różnorodność kulturową.

dopuszczalne dwie nieobecności nieusprawiedliwione