Metafora pojęciowa

fakultatywne

kurs dla studentów I stopnia

lektura monograficzna
w sali

kurs dla studentów I stopnia

Wprowadzenie do klasycznej teorii metafory pojęciowej autorstwa Lakoffa i Johnsona (1980), która przyjmuje, że metafory są sposobem rozumienia i doświadczania świata, a więc są "figurami myśli", a nie "figurami słowa". Zgodnie z tą teorią metafora pojęciowa polega na rozumieniu jednego, typowo bardziej abstrakcyjnego obszaru doświadczenia (tzw. "domeny docelowej metafory") w terminach innego, typowo bardziej konkretnego, fizycznego obszaru doświadczenia (tzw. "domeny źródłowej metafory").

Zagadnienia opisowe kursu obejmują przede wszystkim metaforyczne rozumienie trzech podstawowych obszarów doświadczenia: życia, emocji i czasu, które – w terminach teorii metafory pojęciowej – stanowią odrębne domeny docelowe dla wielu metafor konwencjonalnych, jak np.: LIFE IS A JOURNEY, LIFE IS A GAMBLING GAME, EMOTIONS ARE FORCES, DESIRE IS HUNGER, TIME IS MOTION, TIME IS MONEY.

Analizowane są liczne przykłady językowych realizacji konwencjonalnych metafor pojęciowych; określane są one jako językowe wyrażenia metaforyczne, bądź też metafory językowe. Choć głównym celem analiz są przede wszystkim realizacje metafor pojęciowych w języku potocznym, omawiane są też realizacje takich metafor w literaturze pięknej, oraz ich przejawy pozajęzykowe (niewerbalne), np. w gestach, reklamie, malarstwie, rzeźbie, architekturze.

Podstawowe źródło danych: język angielski.

Główne terminy i zagadnienia:

• natura rzutowania metaforycznego.

• typowe domeny źródłowych i domeny docelowe.

• schematy wyobrażeniowe jako domeny źródłowe.

• rodzaje metafor (orientacyjne; strukturalne, obrazowe).

• wnioskowanie metaforyczne.

• koherencja metafor.

• systemy metaforyczne (Wielki Łańcuch Bytów i System Struktury Zdarzeń).

• uniwersalność metafor.

• metafora w akwizycji języka: metafory prymarne (uniwersalne).

• kulturowe zróżnicowanie metafor.

Literatura podstawowa (podręcznik):

Kövecses, Zoltán. 2002. Metaphor. A Practical Introduction. New York: Oxford UP.

Literatura dodatkowa:

Benczes, Réka, and Bence Ságvári. 2018. “Where metaphors really come from: Social factors as contextual influence in Hungarian teenagers’ metaphorical conceptualizations of life”. Cognitive Linguistics 29 (1): 121–154.

Górska, Elżbieta. 2008. "Four arguments for patterns of metaphorical thought". Acta Philologica 35: 15-31.

Górska, Elżbieta. 2009. "On the diversity of linguistic evidence for conceptual metaphor". Studia Anglica Posnaniensia 45(2): 81-106.

Górska, Elżbieta. 2010. "LIFE IS MUSIC: A case study of a novel metaphor and its use in discourse". English Text Construction 3/2, 275-293.

Górska, Elżbieta. 2017. "The PATH schema in verbo-pictorial aphorisms on LIFE". In Route 66: From Deep Structures to Surface Meanings. A Festschrift for Henryk Kardela on his 66th Birthday, edited by Przemysław Łozowski, and Adam Głaz, 219–235. Lublin: Maria Curie-Skłodowska University Press.

Górska, Elżbieta. 2020. Understanding Abstract Concepts across Modes in Multimodal Discourse. A Cognitive Linguistic Approach. London and New York: Routledge.

Górska, Elżbieta. 2021. "Analysing language and multimodal discourse by means of the NEAR-FAR image schema". Prace Filologiczne 76: 129–150. https://doi.org/10.32798/pf.849

Kövecses, Zoltán. 2000. Metaphor and Emotion: Language, Culture and Body in Human Feeling. Cambridge: Cambridge University Press.

Kövecses, Zoltán. 2005. Metaphor and Culture. Cambridge: Cambridge University Press.

Kövecses, Zoltán. 2020. "An extended view of conceptual metaphor theory". Review of Cognitive Linguistics 18 (1): 112–130.

Lakoff, George, and Mark Johnson. 1980. Metaphors we Live by. Chicago: University of Chicago Press.

Lee, David. 2001. Cognitive Linguistics: An Introduction. Oxford: Oxford University Press.

Pérez-Sobrino, Paula, Elena Semino, Iraide Ibarretxe-Antuñano, Veronika Koller and Inés Olza. 2022. "Acting like a hedgehog in times of pandemic: Metaphorical creativity in the #reframecovid collection". Metaphor and Symbol 37(2): 127–139.

Stockwell, Peter. 2019. Cognitive Poetics. An Introduction. 2nd Edition. London: Routledge.

Efekty obowiązujące dla studentów przyjętych przed rokiem akademickim 2022/2023

Po ukończeniu kursu studenci będą posiadać:

Wiedzę na temat:

• teorii metafory pojęciowej Lakoffa i Johnsona (1980).

• metafory w języku i w myśleniu.

• pozajęzykowego (niewerbalnego) wyrażania metafor pojęciowych.

Umiejętności, które:

•pozwolą im na samodzielną analizę językowych wyrażeń metaforycznych, jak i pozajęzykowych realizacji metafor pojęciowych, np. w drukowanej reklamie, malarstwie, architekturze.

Kompetencje, które:

• ułatwią im krytyczną lekturę literatury przedmiotu na temat teorii metafory pojęciowej Lakoffa i Johnsona (1980).

• pozwolą im rozwijać zainteresowania innymi kognitywnymi podejściami do metafory i językoznawstwem kognitywnym w ogólności.

• ułatwią im współpracę ze specjalistami zajmującymi się technologią przetwarzania języka naturalnego (NLP) polegająca na rozwijaniu systemów automatycznego rozpoznawania, rozumienia oraz generowania metaforycznej mowy/metaforycznego tekstu.

• ułatwią im współpracę ze specjalistami zajmującymi się technologią przetwarzania języka naturalnego (NLP) polegającą na ulepszanie systemów tłumaczenia maszynowego.

Kształcenie językowe na poziomie B2+

Efekty obowiązujące dla studentów przyjętych po roku akademickim 2022/2023

WIEDZA

Studenci znają i rozumieją:

• podstawy teorii metafory pojęciowej Lakoffa i Johnsona (1980).

• rozróżnienie między metaforami w języku i w myśleniu.

•pozajęzykowe (niewerbalne) wyrażanie metafor pojęciowych.

UMIEJĘTNOŚCI

Studenci potrafią:

• posługiwać się narzędziami analitycznymi teorii metafory pojęciowej Lakoffa i Johnsona (1980) do opisu wyrażeń metaforycznych, jak i pozajęzykowych realizacji metafor pojęciowych, np. w drukowanej reklamie, malarstwie, architekturze.

• studiować literaturę przedmiotu na temat opisu metafor w języku i w myśleniu.

• rozpoznawać różnice pomiędzy odmiennymi podejściami metodologicznymi do badań językowymi i niewerbalnymi realizacjami metafor pojęciowych.

• przedstawiać zdobytą wiedzę w sposób spójny, precyzyjny i poprawny językowo, posługując się językiem angielskim na poziomie C2 według Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego, dobierając odpowiednio formy wypowiedzi do sytuacji komunikacyjnej.

• komunikować się ze zróżnicowanym kręgami odbiorców (kompetencje mediacyjne), w szczególności w celu omawiania językowych wyrażeń metaforycznych, jak i pozajęzykowych realizacji metafor pojęciowych, np. w drukowanej reklamie, malarstwie, architekturze.

• krytycznie studiować lekturę literatury przedmiotu na temat teorii metafory pojęciowej Lakoffa i Johnsona (1980).

• rozwijać zainteresowania innymi kognitywnymi podejściami do metafory i językoznawstwem kognitywnym w ogólności.

•nawiązywać współpracę ze specjalistami zajmującymi się technologią przetwarzania języka naturalnego (NLP) polegająca na rozwijaniu systemów automatycznego rozpoznawania, rozumienia oraz generowania metaforycznej mowy/metaforycznego tekstu.

• nawiązywać współpracę ze specjalistami zajmującymi się technologią przetwarzania języka naturalnego (NLP) polegającą na ulepszanie systemów tłumaczenia maszynowego.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

Studenci są gotowi do:

• krytycznej oceny własnej wiedzy językoznawczej i umiejętności związanych ze zbieraniem, analizą i interpretacją językowych wyrażeń metaforycznych jak i pozajęzykowych realizacji metafor pojęciowych.

• wykorzystania wiedzy i umiejętności uzyskanych w trakcie kursu, w szczególności umiejętności związanych z samodzielną lekturą i analizą tekstów naukowych do kształcenia ustawicznego oraz rozwoju osobistego i zawodowego.

• wzięcia odpowiedzialności za pracę własną i poszanowanie pracy innych.

• dbałości o precyzyjne i wiarygodne formułowanie swoich myśli.

• troski o przestrzeganie zasad etyki zawodowej, rozwijanie etosu zawodu oraz zasad i norm etycznych w nauce.

• Kurs prowadzony jest w formie dyskusji i zadań analitycznych wykonywanych indywidualnie i w małych grupach.

• Podstawą oceny końcowej są wyniki dwóch testów pisemnych: środsemestralnego (40%) i końcowego (60%); oba test mają formę mieszaną: kilka pytań typu "test wyboru", kilka pytań typu "test luk" i jedno pytanie otwarte.

• Dodatkowe 10% można otrzymać za nieobowiązkową pracę pisemną; na ocenę ma też wpływ aktywne uczestnictwo w dyskusjach.

• Dopuszczalne są najwyżej 3 nieobecności.