Epistemologia

obowiązkowe

Epistemologia to dziedzina filozofii zajmująca się problemami poznania i wiedzy. W jej ramach podejmuje się m.in. pytania o źródła naszych przekonań, przedmiot percepcji, sposoby uzasadniania przekonań, strukturę uzasadniania, możliwość zdobycia jakiejkolwiek wiedzy (problem sceptycyzmu), granice poznania, naturę wiedzy i prawdy. Wykłady poświęcone będą omówieniu najważniejszych problemów i dyskusji epistemologicznych. Cykl wykładów uzupełniony będzie o materiały do samodzielnej lektury, zamieszczone na platformie internetowej, oraz o teksty źródłowe, analizowane wspólnie na ćwiczeniach.

Wykład poświęcony będzie najważniejszym problemom i dyskusjom z zakresu współczesnej epistemologii. W jego ramach omówione zostaną następujące zagadnienia:

1. Źródła poznania: bezpośrednie i pośrednie źródła poznania, percepcja i przedmiot percepcji, introspekcja, pamięć, świadectwa innych, rozumowanie; różnice w podejściu filozofii i nauk szczegółowych do problemu percepcji;

2. Analiza pojęcia wiedzy: klasyczna definicja wiedzy, problem Gettiera i wybrane sposoby jego rozwiązania, eksternalizm i internalizm;

3. Sposoby i struktura uzasadniania: sądy a priori i a posteriori, uzasadnianie w naukach formalnych i empirycznych, elementy metodologii nauk przyrodniczych, indukcja i problem indukcji, falsyfikacjonizm i fallibilizm; główne stanowiska w sporze o strukturę uzasadniania: fundamentyzm, koherentyzm, infinityzm;

4. Sceptycyzm: odmiany sceptycyzmu, argumenty sceptyckie i wybrane argumenty antysceptyckie;

5. Pojęcie prawdy: klasyczna, korespondencyjna i semantyczna definicja prawdy, kryterialne koncepcje prawdy, deflacjonizm, epistemiczne koncepcje prawdy;

6. Spór o realizm: różne płaszczyzny sporu realizmu i antyrealizmu, realizm wewnętrzny Putnama i antyrealizm Dummetta;

7. Epistemologia znaturalizowana.

Na ćwiczeniach analizowane będą teksty źródłowe poświęcone wybranym zagadnieniom współczesnej epistemologii, w tym:

1. Źródła poznania: spór o przedmiot percepcji,

2. Analiza pojęcia wiedzy: klasyczna definicja wiedzy, problem Gettiera i wybrane sposoby jego rozwiązania,

3. Sposoby i struktura uzasadniania: elementy metodologii nauk przyrodniczych, indukcja i problem indukcji, falsyfikacjonizm i fallibilizm;

4. Sceptycyzm: argumenty sceptyckie i wybrane strategie antyceptyckie;

5. Pojęcie prawdy: klasyczna, korespondencyjna i semantyczna definicja prawdy;

6. Spór o realizm: realizm wewnętrzny Putnama;

7. Epistemologia znaturalizowana Quine’a.

WYKŁAD

Podręczniki:

- Ajdukiewicz K., „Zagadnienia i kierunki filozofii”, dowolne wydanie, (część I: Teoria poznania).

- Morton A., „Przewodnik po teorii poznania”, Warszawa: Wydawnictwo Spacja 2002.

- Woleński J., „Epistemologia”, dowolne wydanie.

- Ziemińska R. (red), „Przewodnik po epistemologii”, Kraków: WAM 2013.

Teksty o charakterze podręcznikowym i przeglądowym do samodzielnej lektury zamieszczone na platformie internetowej (ich lista zostanie podana na początku roku).

ĆWICZENIA

- J.L. Austin, Zmysły i przedmioty zmysłowe, w: tenże, Mówienie i poznawanie, Warszawa 1993, Wykłady: II-III, V.

- G. Ryle, Czym jest umysł? (fragm.), D. Armstrong, Materialistyczna teoria umysłu (fragm.)

- E.L. Gettier, Czy uzasadnione i prawdziwe przekonanie jest wiedzą?, „Principia” I, 1990, s. 93-96.

- R. Ziemińska, Eksternalizm we współczesnej epistemologii, Szczecin 2004, s. 98-109, 134-143.

- C.G. Hempel, Filozofia nauk przyrodniczych, rozdz. 2-3.

- K.R. Popper, Wiedza hipotetyczna. Moje rozwiązanie problemu indukcji, w: tenże, Wiedza obiektywna.

- T. Kuhn, Struktura rewolucji naukowych, rozdz. 9, 10.

- A. Ayer, Problem poznania, Warszawa 1965, rozdz. II: Sceptycyzm a pewność, fragm., s. 44-89.

- G.E. Moore, Dowód na istnienie zewnętrznego świata, w: tenże, O metodzie filozoficznej, s. 68-85.

- L. Wittgenstein, O pewności.

- H. Putnam, Mózgi w naczyniu, w: tenże, Wiele twarzy realizmu i inne eseje, s. 295-324.

- A. Tarski, Semantyczna koncepcja prawdy i podstawy semantyki, w: tenże, Pisma logiczno-filozoficzne, Warszawa 1995, t. I, s. 228-282.

- H. Putnam, Wiele twarzy realizmu, w: tenże, Wiele twarzy realizmu i inne eseje, Warszawa 1998, Wykład I, s. 325-369.

- W.v.O. Quine, Epistemologia znaturalizowana, w: tenże, Granice wiedzy i inne eseje.

- H. Putnam, Dlaczego rozumu nie można znaturalizować, w: tenże, Wiele twarzy realizmu i inne eseje, Warszawa 1998, s. 263-293.

Nabyta wiedza:

Student po ukończeniu kursu:

- zna podstawową terminologię epistemologiczną,

- ma uporządkowaną wiedzę o głównych stanowiskach epistemologicznych.

Nabyte umiejętności:

Student po ukończeniu kursu:

- rozumie podstawowe problemy i zagadnienia epistemologii,

- poprawnie stosuje poznaną terminologię epistemologiczną,

- umie podać argumenty za i przeciw podstawowym stanowiskom w obrębie współczesnej epistemologii.

Nabyte kompetencje społeczne:

Student po ukończeniu kursu jest otwarty na dyskusję i nowe propozycje rozwiązań problemów.

Zajęcia kończą się egzaminem, sprawdzającym przyswojenie materiału z wykładów i tekstów do samodzielnej lektury. Egzamin ma formę pisemną (pytania otwarte).

Do zaliczenia ćwiczeń wymagane jest zaliczenie testu wielokrotnego wyboru, sprawdzającego znajomość lektur, na koniec każdego semestru. Ocena z ćwiczeń będzie zależała od wyników obu testów oraz aktywności na zajęciach.

Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2