Etyka

obowiązkowe

Celem wykładu jest prezentacja klasycznych i współczesnych problemów filozofii moralnej. Na zajęciach zostaną przedstawione główne zagadnienia etyki akademickiej z uwzględnieniem jej roli we współczesnym myśleniu moralnym. Będą omawiane główne stanowiska metaetyczne, podstawowe pojęcia i metody etyki, zaprezentowane zostaną również najważniejsze historyczne i współczesne koncepcje normatywne i wybrane problemy etyki stosowanej.

Celem wykładu jest prezentacja klasycznych i współczesnych problemów filozofii moralnej. W części metodologicznej zostaną omówione takie problemy jak struktura myślenia normatywnego, sposoby argumentacji w etyce, specyfika sadów wartościujących, problem prawdy i poznania w etyce, uzasadnianie twierdzeń moralnych i analiza ich wiarygodności, problematyka wolności woli i odpowiedzialności. Zagadnienia te będą analizowane w kontekście trzech głównych stanowisk metaetycznych: intuicjonizmu, emotywizmu oraz naturalizmu. Zostaną zdefiniowane także główne kategorie etyczne (wartość, norma, obowiązek, dobro, cnota, sumienie, prawa moralne, etc.). W części historycznej będą omówione najważniejsze dawne i współczesne koncepcje normatywne, ze szczególnym uwzględnieniem etyki starożytnej (źródła, przedfilozoficzne koncepcje cnoty, Sokrates, Platon, eudajmonizm Arystotelesa, hedonizm, etyka stoików), etyki chrześcijańskiej (średniowiecznej i współczesnej), kontraktualizmu Hobbesa i Locke`a, emocjonalizmu Hume`a, etyki Kanta, utylitaryzmu oraz wybranych nurtów etyki współczesnej (m.in. fenomenologia wartości, etyka troski, współczesna etyka cnót, teorie sprawiedliwości, etyka sytuacyjna). Odniesiemy się również do najważniejszych problemów i strategii argumentacji w etyce stosowanej.

Ćwiczenia do wykładu kursowego z etyki, w trakcie których będą analizowane wybrane teksty źródłowe, reprezentatywne dla najważniejszych klasycznych i współczesnych koncepcji filozofii moralnej omawianych na wykładzie, zaliczanych do etyki normatywnej, stosowanej oraz metaetyki.

Celem zajęć jest pogłębiona interpretacja i dyskusja nad najważniejszymi stanowiskami filozofii moralnej dawnej i współczesnej, ze szczególnym uwzględnieniem etyki starożytnej (źródła, przedfilozoficzne koncepcje cnoty, Sokrates, Platon, eudajmonizm Arystotelesa, hedonizm, etyka stoików), etyki chrześcijańskiej (średniowiecznej i współczesnej), kontraktualizmu Hobbesa i Locke`a, emocjonalizmu Hume`a, etyki Kanta, utylitaryzmu oraz wybranych nurtów etyki współczesnej (m.in. fenomenologia wartości, etyka troski, współczesna etyka cnót, teorie sprawiedliwości, egzystencjalizm, etyka sytuacyjna, wybrane zagadnienia etyki stosowanej). Zajmiemy się również takimi metodologicznymi problemami jak struktura myślenia normatywnego, sposoby argumentacji w etyce, specyfika sadów wartościujących. problem prawdy i poznania w etyce, czy uzasadnianie twierdzeń moralnych i analiza ich wiarygodności, problematyka wolności woli i odpowiedzialności (w ramach tej części przedyskutujemy m.in. najważniejsze koncepcje metaetyczne, to znaczy intuicjonizm, naturalizm, emotywizm oraz uniwersalny preskryptywizm R. M. Hare`a).

- Platon, Gorgiasz, przeł. W. Witwicki, Kęty: Antyk, 1999 oraz Platon, Państwo z dodaniem siedmiu ksiąg "Praw" t. 1, przeł. W. Witwicki, Warszawa PWN 1958, s. 100-113, 176-242 (wg paginacji standardowej, Stephanusa: 368-374; 410-448)

- F. Nietzsche, Z genealogii moralności. Pismo polemiczne, przeł. G. Sowiński, Kraków: Wyd. Znak, 1997 (stamtąd Rozprawa pierwsza, całość oraz Rozprawa druga, punkty 1-6, s. 33-73)

- Karl R. Popper, "Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie", przeł. H. Krahelska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993, tom I, "Urok Platona", rozdział 6. pt. "Sprawiedliwość totalitarna" (s. 108-142)

- Arystoteles, Etyka nikomachejska, przeł. D. Gromska, Warszawa, PWN 1982, ks. I, II, V.

- Epiktet, Encheiridion w: Diatryby. Encheiridion, przeł. L. Joachimowicz, Warszawa: PWN 1961 lub Marek Aureliusz, Rozmyślania, przeł. M. Reiter, Warszawa: PWN 1984, ks. II-V.

- Św. Augustyn, O naturze dobra w: Dialogi filozoficzne, przeł. A. Świderkówna et al., Kraków: Wydaw. Znak, 2001

- T. Hobbes, Lewiatan czyli Materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego, przeł. Cz. Znamierowski, Warszawa: PWN 1954, rozdz. X-XXI.

- J. Locke, Dwa traktaty o rządzie, Warszawa: PWN 1992, „Traktat drugi”, §§ 1-33 oraz §§ 87-106.

- D. Hume, Badania dotyczące zasad moralności, przeł. A. Hochfeld, Warszawa: PWN 1975, rozdz. 1 i 5 oraz Dodatek 1; Traktat o naturze ludzkiej, przeł. Cz. Znamierowski, Warszawa: PWN 1963, t. 2. ss. 241-260.

- I. Kant, Uzasadnienie metafizyki moralności, przeł. M. Wartenberg, PWN: Warszawa 1984, rozdz. 1 i 2.

- J. S. Mill, Utylitaryzm w: Utylitaryzm. O wolności, przekł. M. Ossowska i A Kurlandzka, Warszawa: PWN 1959.

- M. Scheler, fragmenty z Der Formalismus in der Ethik und die materiale Wertethik w przekł. W Galewicza, w: Z fenomenologii wartości, W. Galewicz (red.); Papieska Akademia Teologiczna, Kraków: 1988, ss. 46-84.

- K. Wojtyła, Elementarz etyczny, Lublin: TN KUL 1999, ss. 15-48.

- J. Rawls, Teoria sprawiedliwości, przeł.: M. Panufnik, J. Pasek, A. Romaniuk, Warszawa: PWN 1994, §§ 1-4, 10-11.

- C. Gilligan, Innym głosem. Teoria psychologiczna a rozwój kobiet, Wyd. Krytyki Politycznej, Warszawa 2015 ss. 67-83, 152-161.

- R. M. Hare, Myślenie moralne: jego płaszczyzny, metody i istota, przeł. J. Margański, Warszawa: Fund. Aletheia, 2001, rozdz. 2 i 3

- B. Williams, Traf moralny w: Ile wolności powinna mieć wola? i inne eseje z filozofii moralnej, przeł. T. Baszniak, T. Duliński, M. Szczubiałka, Warszawa: Aletheia 1999.

- A. MacIntyre, Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności, przeł. A. Chmielewski, Warszawa: PWN 1996, rozdz. XIV

- Ch. Taylor, Etyka autentyczności, przeł. A. Pawelec, Kraków: Znak 2002, , r. I-IV

- J.-P. Sartre, Egzystencjalizm jest humanizmem w: Egzystencjalizm jest humanizmem. Marksizm i egzystencjalizm, Warszawa 1983.

- I. Murdoch, O idei doskonałości, oraz Prymat dobra nad innymi pojęciami, w: Prymat dobra, przeł. A. Pawelec, Kraków: Znak 1996.

- L. Kołakowski, Etyka bez kodeksu w: Kultura i fetysze. Eseje, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN 2000 oraz tenże, Pochwała niekonsekwencji w: Pochwała niekonsekwencji: pisma rozproszone sprzed roku 1968, Tom 2, Z. Mentzel (red.) London: "Puls" 2002.

- P. Singer, Zwierzęta i ludzie jako istoty równe sobie, „Etyka” 18 (1980), s. 49-61.

- M. Walzer, Działalność polityczna: problem brudnych rąk, w: W. Galewicz (red.), Moralność i profesjonalizm. Spór o pozycję etyk zawodowych, Universitas, Kraków 2010, s. 401-424

- D. Luban, Wojna sprawiedliwa a prawa człowieka, w: T. Żuradzki, T. Kuniński (red.), Etyka wojny. Antologia tekstów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, s. 199-216.

Metaetyka:

- G. E. Moore, Zasady etyki, przeł. Cz. Znamierowski, Warszawa: Wydaw. M. Arcta 1919, rozdz. I, §§ 1-14.

- Ch. L. Stevenson, Istota sporów etycznych w: Metaetyka, I. Lazari-Pawłowska (red.), Warszawa: PWN 1975.

- J. R. Searle, Jak wywieść powinien z jest, przeł. J. Hołówka, „Etyka” 16 (1978), s. 163-177.

- J. Hospers, Główne teorie metaetyczne w: Metaetyka, I. Lazari-Pawłowska (red.), Warszawa: PWN 1975

Literatura pomocnicza:

Maria Ossowska. (2000). Normy moralne. Próba systematyzacji. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

Richard B. Brandt. (1996). Etyka. Zagadnienia etyki normatywnej i metaetyki. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

Alasdair MacIntyre. (1995). Krótka historia etyki. Historia filozofii moralności od czasów Homera do XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Peter Singer (Red.). (2002). Przewodnik po etyce. Warszawa: Książka i Wiedza.

Nabyta wiedza:

- znajomość i umiejętność zdefiniowania podstawowych kategorii etyki akademickiej

- znajomość klasycznych stanowisk filozofii moralnej

- znajomość problematyki metaetycznej (uzasadnianie systemów normatywnych, status sądów wartościujących, źródła normatywności, etc.)

- wiedza na temat współczesnych zagadnień etyki, w tym znajomość powiązań między tradycyjnymi teoriami etycznymi a współczesną myślą etyczną

Nabyte umiejętności:

- bezbłędne odróżnianie dyskursu opisowego i normatywnego w filozofii moralnej

- umiejętność argumentacji na rzecz wybranych stanowisk etycznych

- dostrzeganie związków problematyki moralnej z tezami filozoficznymi

- umiejętność krytycznego spojrzenia na analizowane stanowiska etyczne

- umiejętność zastosowania schematów wartościowania etyki ogólnej do problematyki związanej z innymi dziedzinami nauki lub życia publicznego (np. etyka a prawo, etyka a medycyna, etyka a polityka itd.)

- umiejętność skonstruowania pracy pisemnej na tematy etyczne, o przejrzystej strukturze i argumentacji

Nabyte kompetencje społeczne

- umiejętność stosowania schematów myślenia moralnego z poziomu akademickiego do sytuacji społecznych

- zainteresowanie nowymi nurtami w etyce

- próby samodzielnego rozstrzygania dylematów moralnych wraz ze wskazaniem spójnej argumentacji na rzecz proponowanego rozwiązania

Egzamin (pisemny test, opcjonalnie egzamin ustny) z całości materiału. Warunkiem przystąpienia do egzaminu jest uzyskanie pozytywnej oceny z ćwiczeń, na którą składają się następujące elementy:

- aktywność na zajęciach, przygotowanie do zajęć

- praca pisemna na temat uzgodniony wcześniej z wykładowcą

Dopuszczalna liczba nieobecności podlegających usprawiedliwieniu: 2 nieobecności w semestrze