Wstęp do językoznawstwa [3200-L1-0WJ] Semestr zimowy 2024/25
Wykład, grupa nr 1

Aitchison J., 1991, Ssak, który mówi. Wstęp do psycholingwistyki, Warszawa.

Antropologia słowa. Zagadnienia i wybór tekstów, 2003, opr. G. Godlewski, A. Mencwel, R. Sulima, WUW.

Anusiewicz J., 1995, Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki, Wrocław.

Apresjan J.D., 1980/2000, Semantyka leksykalna. Synonimiczne środki języka, Ossolineum.

Atlas języków: pochodzenie i rozwój języków świata, 1988, red. B. Comrie, S. Matthews, M. Polinsky, Poznań.

Austin J.L., 1962, How to do Things with Words? Oxford, (tłum. pol. 1993)

Bartmiński J., 2006, Tekstologia, WN PWN.

Beaugrande de R., Dressler W., 1990, Wstęp do lingwistyki tekstu, Warszawa.

Chomsky N., 1957, Syntactic Structures, The Hague.

Chomsky N., 1986, Knowledge of Language, its Nature, Origin and Use, New York.

Duszak A., 1998, Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa, Warszawa.

Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, 1993, red. K. Polański, Wrocław.

Griece H.P., 1975, Logic and Conversation, (tłum. pol. Przegląd Humanistyczny 1977, z.6).

Grzegorczykowa R., 2001, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa.

Grzegorczykowa R., 2007, Wstęp do językoznawstwa, WN PWN. Heinz A., Dzieje językoznawstwa w zarysie, Warszawa.

Hockett Ch.F., 1963, The Problem of Universals in Language (tłum. pol. 1979 w: językoznawstwo strukturalne, red. H. Kurkowska, A. Weinsberg, Warszawa).

Jakobson R., 1989, W poszukiwaniu istoty języka. Wybór pism, t.1-2., red. M.R. Mayenowa, PIW.

Kuckenburg M., 2006, Pierwsze słowo, PIW.

LakoffG., Johson M., 1987, Metafory w naszym życiu, Warszawa.

LyonsJ., 1976, Wstęp do językoznawstwa, Warszawa,

Lyons J., 1984, Semantyka, t.1, Warszawa.

Łuczyński E., Maćkiewicz J., 2002, Językoznawstwo ogólne. Wybrane zagadnienia, Gdańsk.

Peirce Ch.S., 1902/1955, Logic and Semiotics: Theory of Signs, New York

Pelc J., 1982, Wstęp do semiotyki, Warszawa.

Piotrowski T., Zrozumieć leksykografię, PWN 2001.

Sapir E., 1978, Kultura, język, osobowość, Wybrane eseje, Warszawa.

Saussure de F., 1991, Kurs językoznawstwa ogólnego, PWN.

Searle J., 1969, Speach Acts. An Essay of the Philosophy of Language, Cambridge (tłum. pol. 1987).

Świątek J., 1998, W świecie powszechnej metafory. Metafora językowa, Kraków.

Tabakowska E., (red.), 2001, Kognitywne podstawy języka i językoznawstwa, Kraków.

Whorf B.L., 1982, Język, myśli i rzeczywistość, Warszawa.

Wierzbicka A., 1967, O języku dla wszystkich, Warszawa.

Wierzbicka A., 1997, Słowa klucze: różne języki - różne kultury, WUW.

Wierzbicka A., 1999, Język - umysł - kultura, Warszawa.

Wierzbicka A., 2006, Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne, Lublin.

Wróbel H., 2001, Gramatyka języka polskiego, Kraków.

Współczesny język polski, 2001, red. J. Bartmiński, Lublin.

Wybór

1. Glottogonia - teorie powstania języka; biologiczne i socjologiczne uwarunkowania. Pojęcie języka naturalnego (idio-, socjo- etnolekty); języki etniczne (żywe, martwe, wegetujące, odcyfrowane, zrekonstruowane) a języki pomocnicze (międzyetniczne, formalne). Językoznawstwo jako dyscyplina naukowa - działy i subdyscypliny; powiązania z innymi naukami.

2. Klasyfikacja genealogiczna (historyczna) języków świata i jej zasady. Pojęcie rodziny, grupy i ligi językowej. Rodziny językowe na terenie Europy - skład i cechy charakterystyczne.

3. Językoznawstwo historyczne - metody (filologiczna, rekonstrukcji wewnętrznej, historyczno-porównawcza) i główne postulaty (teoria falowa, analogii, bezwyjątkowości praw głosowych).

4. Język jako system znaków: pojęcie znaku, podział znaków wg. Ch. Peirce'a (ikony, indeksy i symbole), Problem istoty znaczenia znaku językowego - denotacja, referencja, sygnifikacja. Struktura znaczenia - pojęcie semu, analiza składnikowa znaczenia.

5. Język jako system znaków: Znak w ujęciu F. de Saussure'a - arbitralność i dowolność, znaczenie jako wartość psychiczna; język (langue), mowa (parole i działanie językowe (langage), synchronia i diachronia w opisie języka.

6. Język w działaniu:: Akt komunikacyjny wg K. Buhlera i R. Jakobsona. Podstawowe funkcje znaków - komunikatywna, reprezentatywna, ekspresywna, impresywna, fatyczna, metajęzykowa, poetycka oraz niepodporządkowane f. k0munikatywnej - stanowiąca i magiczna.

7. Rozwój teorii aktów mowy: J. Austina performatywy i konstatacje; etapy aktu mowy - lokucja, illokucja, perlokucja; J. Searle"a typy aktów mowy; H.P. Griece'a pojęcie implikatury i reguły konwersacyjne; gramatyka dyskursu.

8. Systemy cząstkowe języka: system fonologiczny, pojęcie fonemu (a głoska i litera) cech diakrytycznych. typologia fonologiczna języków świata (j. samogłoskowe i spółgłoskowe, prozodyczne i nie prozodyczne).

9. Systemy cząstkowe języka: system morfologiczny - pojęcie morfu i morfemu, klasyfikacja morfemów i zasady analizy morfemowej (wielodzielnej)i słowotwórczej (dwudzielnej): derywat formant, podstawa słowotwórcza, znaczenie słowotwórcze. Typologia morfologiczna języków świata (fleksyjne, aglutynacyjne, izolujące).

10. Systemy cząstkowe języka: system leksykalny - pojęcie leksemu i wyrazu; podział wyrazów na części mowy; podstawowe relacje semantyczne.

11. Leksyka jako system - typy słowników i definiowanie pojęć. Model Sens <=> Tekst J. Apresjana i język semantyczny A. Wierzbickiej.

12. Systemy cząstkowe języka: system syntaktyczny - pojęcie związku wyrazowego, frazeologizmu (idiomu), zdania. Wyróżniki zdania - intonacja, modalność, predykacja; typy zdań. Gramatyka generatywna N. Chomskiego - pojęcia podstawowe, generatywna analiza zdania.

13. Uniwersalia językowe a zróżnicowanie języków; teoria relatywizmu językowego E. Sapira i B.L. Whorfa; pojęcie językowego obrazu świata - językoznawstwo kulturowe.

14. Powrót do korzeni: założenia językoznawstwa kognitywnego; pojęcie prototypu, sceny, scenariusza, bazy kognitywnej, rola metafory w procesach poznania (Lakoff, Johnson).

15. Przegląd podstawowych zagadnień językoznawczych, metafory językoznawstwa.

Wykład z elementami prezentacji; dyskusja.

Kryteria oceny:

aktywna obecność na wykładzie

- praca pisemna śródsemestralna - streszczenie artykułu lub rozdziału z pracy naukowej

- egzamin pisemny / ustny

Grupa 1